آیا گیلکی زبان است یا گویش و یا لهجه؟

متاسفانه در همگی کتب درسی دوره های دبیرستان و دانشگاهی از گیلکی به عنوان یک گویش از زبان فارسی یاد میکنند. در حالی که شاید معنا و تعریفی درستی از گویش و زبان و لهجه ارائه نمیدهند و این مورد برای همه جای سوال است. آیا واقعا طبق تعاریف غلط ارائه شده گیلکی یک گویش است؟؟؟

- در پاسخ میگوییم نه!!

چرا که گویش جدا از زبان نیست در حالی که در زبان فارسی و گیلکی جدایی ها و تفاوت های زیادی میبینیم. شاید وقتی یک گیلک، گیلکی حرف میزند یک غیر گیلک بسیاری از حرف هایش را میفهمد ولی این دلیل بر گویش بودن گیلکی نیست. اگر بخواهیم از دید زبانشناسی بررسی کنیم فارسی کنونی که بیشتر آن را پارسی نو می دانند که از پارسی دری مشتق شده است. ولی ما همان پارسی دری را ملاک قرار میدهیم. از دید زبانشناسی زبان گیلکی و فارسی هر دو از زبان رایج زمان کهن تر خود اشتقاق شده اند که بسیاری هردو را به زبان پهلوی بر میگردانند گرچه این مورد هم جای تردید است زیرا در زبان گیلکی واژه ها ، افعال و قواعدی هنوز پا برجاست که به پارسی باستان بر می گردد ، همچون:

برای آگاهی یافتن از دوره های زبان پارسی اینجا را مطالعه کنید.

- فعل بوگوتن «گیلکی» = گَووبَتا Gaubata«پارسی باستان» = گفتن«فارسی دری» که با جا به جایی (گو) و (بو) در فعل گیلکی به فعل پارسی باستان آن میرسیم : گوبوتَ : گَووبَتا

می بینیم که فعل گیلکی گفتن به پارسی باستان چقدر نزدیک است.

به مثال های دیگری نیز میپردازیم:

- hata , herê «گیلـ»: اینجا ............hadha«استـ»:اینجا

vâsh«گیلکی»و«اوستایی»: علف

azem«تالشی»و«اوستایی»: من

vaj«تالشی»و«گیلکی»:کلمه،واژه............vatch«سنسـکریت»

shi«گیلکی»وez«تالشی»:مالِ او.............us«اوستایی: از هم خانواده ها و هم دوره های زبان پارسی باستان»

kinne«تالشی»و ، زِنَیzenay«گیلکی»:دختر..............ghene«اوستایی»:یک زن

kija , kaussi , kor «گیلکی»:دختر...........kissorim«سنسـکریت:زبان مشترک هندوآریایی ها»

nirzh ; nerzh«گیلکی»: قیمت.............arzh«سنسـکریت»

hasa«گیلکی»: الان، اکنون...............adhas«اوستایی»و«پهلوی»

das«گیلکی»:داس..............das«اوستایی»

ahme , hanim«گیلکی»: ما میاییم.................ahmaim«اوستایی»

purd , potd«گیلکی»: پل....................pareta«اوستایی»

beyn , bein«گیلکی»: ببین...............vaena«اوستایی»وvaina«پارسی باستان»وwen«پهلوی»

puΘer«گیلکی»: پسر...............puΘra«اوستایی»وpuca«پارسی باستان»و puhr«پهلوی»

بنا بر این با توجه به تشابهات گیلکی با زبان ها کهن تر از فارسی دری چگونه می توان گیلکی را گویشی از فاری خواند در حالی که بسیاری از این واژه ها در فارسی یافت نمیشود. ولی اگر ما پارسی باستان و وجود ملموس آن در زبان گیلکی را هم نادیده بگیریم و هردو زبان را به پارسی پهلوی برگردانیمباز هم نمی توان گیلکی را گویشی از زبان فارسی دانست چرا که در آن صورت هم گیلکی و هم فارسی گویشی از پارسی پهلوی شمرده می شوند و با توجه به فراموشی و نبود زبان مادر(پهلوی) هر دو در جایگاه خود یک زبان جدا از هم شمرده میشوند و علت برخی تشابهات و همانندی ها در هم ریشه بودن دو زبان است. که البته شباهت گیلکی به پهلوی از فارسی به پهلوی بیشتر است هم در قواعد و هم در واژه ها. برای مثال به یک جمله کوتاه اکتفاه میکنیم:

فارسی دری: کجا هستی

پارسی میانه(پهلوی): کو ایستی « ku isti»

گیلکی: کو ایسی« ko isay»

در ادامه نیز به برخی اثبات های دیگر و تفاوت در صرف افعال و دستور زبان گیلکی و فارسی می پردازیم

موضوع را در ادامه نیز دنبال کنید

.

.

.